"Όραμά μας είναι ένας νέος πολιτικός πολιτισμός στη Χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία"
(από ομιλία του πρωθυπουργού και προέδρου της Νέας Δημοκρατίας κ. Κώστα Καραμανλή στην εκδήλωση που διοργάνωσε η ΟΝΝΕΔ για το Πολυτεχνείο)
-----------------------------------------------
Παίρνω αφορμή από ένα θέμα το οποίο μας έχει απασχολήσει και στο παρελθόν, και έχει να κάνει με μία από τις πιο κοινότοπες εκφράσεις των νοελλήνων πολιτικών. "Η Χώρα που γέννησε τη δημοκρατία" είναι μία χιλιοφορεμένη ατάκα στα χείλη πολλών.
Τι ουσία όμως έχει μία τέτοια τοποθέτηση, τι σκοπούς μπορεί να έχει αλλά (κυρίως) πόσο ακριβής μπορεί να είναι;
Τι σχέση έχει το νεοελληνικό κράτος του σήμερα, με την έννοια και την διαμόρφωση της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας, που μάλιστα τότε δεν ήταν πανελλήνιο γνώρισμα;
Μήπως αυτή η φράση, η τόσο αγαπημένη για τους πολιτευτές μας, είναι μία ακόμη οψη του "όταν οι άλλοι έτρωγαν ρίζες, εμείς είχαμε ήδη χοληστερίνη";
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης, σε ένα σημαντικό κείμενο-ομιλία του*, εντόπισε τρεις θεμελιώδεις διαφορές που είχε η αρχαία ελληνική δημοκρατία με την σύγχρονη αστική δημοκρατία: την αρχή της αντιπροσώπευσης που στην αρχαία Αθήνα ήταν άγνωστη, τον θεσμό των εκλογών (ψήφος υπήρχε για διάφορα θέματα, όμως ο κανόνας για τα αξιώματα ήταν ο κλήρος) όπως και η έννοια του κράτους, που θα μας απασχολήσει περισσότερο εδώ.
Παραθέτω παράγραφο από το κείμενο "Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα":
"Το τρίτο σημείο που πρέπει να θιγεί είναι η περίφημη έννοια του κράτους. Η αρχαία ελληνική πόλις δεν μπορεί να ονομασθεί κράτος με την έννοια που έχει ο όρος σήμερα, δηλαδή την έννοια ενός μηχανισμού ανεξάρτητου και ξέχωρου από την κοινωνία. Η αρχαία ελληνική κοινότητα είναι πόλις, πολιτεία και όχι κράτος. Όταν οι Νεοέλληνες, με την βοήθεια των προστάτιδων δυνάμεων και των Βαυαρών, έφτιαξαν το σύγχρονο ελληνικό κράτος, πήρανε την λέξη αυτή από τα αρχαία ελληνικά όπου δηλώνε, απλώς και ορθότατα, την ωμή βία."
Ωμή βία λοιπόν το κράτος από τη φύση του, από τη στιγμή που η πληθυσμιακή κοινότητα στην οποία επιβάλλεται δεν είναι αυτόνομη, δεν καθορίζει η ίδια τους νόμους τους οποίους διέπουν το πολίτευμα αλλά και την καθημερινότητά της.
Ίσως ο πιο ακριβής χαρακτηρισμός που θα μπορούσαμε να κάνουμε για την περίπτωση αυτή, είναι ότι πρόκειται για ένα πολιτειακό αντιδάνειο, όπως τις χιλιάδες αρχαιοελληνικές λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν στις δυτικές γλώσσες και τις πήραν οι νεοέλληνες ως εισαγόμενες, κοκορευόμενοι για την αρχαίοελληνική τους ρίζα, αλλά λησμονώντας ότι τα φώτα των τελευταίων αιώνων ήρθαν απο "έξω". Μας φτάνει που η ρίζες δημιουργήθηκαν από τους προγόνους μας που έζησαν σ'αυτά εδώ τα χώματα κάπου εικοσιπέντε αιώνες πίσω.
Η χώρα λοιπόν αυτή δεν γέννησε τη δημοκρατία. Οι άνθρωποι που πρώτοι έριξαν το σπέρμα της αυτοθέσμισης, με μία πολύ διαφορετική μορφή και άλλους θεσμούς, ζήσαν σ'αυτά εδώ τα χώματα πριν εκατοντάδες χρόνια, και μπορούμε να αισθανόμαστε όσο περήφανοι θέλουμε γι'αυτό, αλλά τώρα που πλησιάσαμε την ιστορική πραγματικοτητα, τι ξεγυμνωμένη που φαίνεται η υπεροχή μας!
Εάν μάλιστα δούμε πως χρησιμοποιεί τα διδάγματα της εμπειρίας της αθηναϊκής δημοκρατίας αυτό το κράτος που διεκδικεί τις δάφνες των αρχαίων του προγόνων ως δικές του , μόνο θλίψη μπορούμε να γεμίσουμε.
Σίγουρα πάντως η χώρα αυτή δε γέννησε την αστική δημοκρατία δυτικού τύπου, που είναι αγγλική πρωτοτυπία και απλώθηκε αργότερα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Το "κράτος" λοιπόν, το κράτος της αντιπροσώπευτικής "δημοκρατίας", μας δείχνει στην περίπτωση αυτή την πιο ξεκάθαρη μορφή λεκτικής και ψυχολογικής βίας: την προπαγάνδα.
--------------------------------------------
*Κ. Καστοριάδης- Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα
(ύψιλον,αθήνα 1999)
online document: http://www.scribd.com/doc/9007142/-
Πλάνητα, θα θέλαμε αν μπορείς να γράψεις κάτι για την Κων/πολη. ετοιμάζεται το νέο τέυχος του Βουκώλου κ θα το κάνουμε μάλλον σαν ανάγνωση ταξιδιωτικών. γίνεται; κανα κειμενάκι;
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια στείλε κανένα mail να σε ενημερώσω όταν θα έχω το "πράμα"
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Γιώργος Κοντογιώργης, ονομάζει την νεωτερικη δημοκρατία τού έθνους-κράτους "Αισυμνητεία", δηλαδή κάτι σάν τό καθεστώς τού Σόλωνα, όπου διοριζόταν με απόλυτη εξουσία κάποιος σοφός, με αποστολή την εν λευκώ θέσμιση νόμων, χωρίς την δυνατότητα ανάκλησης καθ' 'ολη την διάρκεια της επιτέλεσης τού έργου του.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαί νά ταν και σοφοί οι σημερινοί κρατάρχες...
Θεωρεί επίσης, ότι στην σύγχρονη Δημοκρατία, έχουμε μόνο ατομική ελευθερία(δηλαδή αυτονομία=δυνατότητα αυτοκαθορισμού).
Δέν έχουμε πολιτική ελευθερία, διότι την πολιτική την ασκεί εν ονόματι τής κοινωνίας τό κράτος.Εχουμε μόνο πολιτικά δικαιώματα.
Επίσης, δεν έχουμε κοινωνική ελευθερία, αλλά μονον δικαιώματα.
Πολύ αισιόδοξος ο Κοντογιώργης φίλε vripol.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓιατί το δικό μας σύστημα, όπως σωστά είπες, ούτε Σολώνειο μπορεί να χαρακτηριστεί.
Το δικό μας σύστημα πηγαίνει με αυτόματο πιλότο τις ανάγκες της αγοράς.
Δεν ξέρω εάν όντως αυτό το πράγμα που μας έχουν μάθει να ονομάζουμε δημοκρατία έχει καμία σχέση με την έννοια της αυτοθέσμισης ενός συνόλου που βρίσκεται στον πυρήνα της αρχαίας δημοκρατίας.
Ο πολίτης δεν έχει την αίσθηση ότι του ανήκει τίποτα σε σχέση με τις υψηλές αποφάσεις που ρυθμίζουν την καθημερινότητά του. Νιώθει πως η μόνη στιγμή στην οποία καλείται να πει κάτι είναι κάθε τέσσερα χρόνια με την ψήφο, και πάλι το ηθικό του έχει πέσει τόσο πολύ που ούτε αυτό έχει την διάθεση να πράξει, βλέποντας την ματαιότητα που οδηγεί τις δικομματικές κυβερνήσεις, που μοιάζουν με τις δύο ράγες ενός σιδηροδρομικού δικτύου, ένα δίκτυο που οδηγεί όμως πάντα στον ίδιο προορισμό.
Δηλαδή δεν έχω καταλήξει ακόμη εάν ονομάζεται δημοκρατία για τα γνωρίσματα τα οποία φέρει, ή εάν μας την είπαν έτσι κατ'ευφημισμό.