Περί λεξιπενίας

"Ενδεχομένως λοιπόν ο όρος λεξιπενία θα ήταν ακριβέστερο να νοηθεί ως η γνώση ενός περιορισμένου λεξιλογίου, όταν δηλαδή κάποιος γνωρίζει λιγότερες λέξεις από όσες η ηλικία του ή το μορφωτικό επίπεδό του θα του επέτρεπαν"

Φοίβος Παναγιωτίδης

Αναγκάστηκα για εκπαιδευτικούς λόγους να έρθω και πάλι σε επαφή με εκείνα τα πομπώδη κείμενα που διδαχτήκαμε στο Λύκειο για την υποτιθέμενη "λεξιπενία" της γλώσσας. Η αναφορά στην λεξιπενία είναι ίσως το χειρότερο χούι των ανθρώπων που (αυτο)αποκαλούνται διανοούμενοι, ειδικά των φιλολόγων παλαιάς κοπής που έχτισαν όνομα τις περασμένες δεκαετίες και πλέον έχουν αποκτήσει τον ρόλο του ξερόλα (καταλαβαινόμαστε και χωρίς ονοματεπώνυμα)

Ο ρόλος της γλώσσας ανέκαθεν ήταν επικοινωνιακός, ενώ είναι γνωστό σε οποιονδήποτε πρωτοετή φοιτητή φιλολογικής σχολής ότι δεν υπάρχουν "ανώτερες" και "κατώτερες" γλώσσες, ότι δεν υπάρχει "άλαλος" λαός και ότι οι μοναδικοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν πρόβλημα γλώσσας είναι όσοι έχουν κάποια εγκεφαλική ιδιαιτερότητα ή βλάβη.
Αφού όλα τα παραπάνω είναι γνωστά μέσω των ανακαλύψεων της γλωσσολογίας, πώς υπάρχουν ακόμη αυτοί που αποδίδουν στη γλώσσα υπερφυσικές ιδιότητες;
Πώς είναι δυνατόν να γράφεται από πένα ακαδημαϊκών ότι η γλώσσα μας έχει "στερέψει" και ότι επίκειται "αφανισμός";
Πίσω από τα κροκοδείλια δάκρυα για την "κατάντια" της νεοελληνικής, κρύβεται μία επικίνδυνη αυταρέσκεια του δικτύου των "πνευματικών ανθρώπων" (α ρε έκθεση με τους τύπους σου!), μία ηθικολογική δήλωση πίσω από την γλωσσική.
Η ιδιαίτερη γλώσσα των γραφιάδων, των πολιτικών και των εκπαιδευτικών, με τους δικούς της τύπους και κανόνες, έχει αναγνωριστεί κοινωνικά ως ανώτερη. Υπάρχει από αυτή την γλωσσική ομάδα μία περιφρόνηση για οτιδήποτε δεν συμπίπτει με τις δικές της γλωσσικές επιλογές. Συχνά ακούμε για την νεολαία των "τριακοσίων λέξεων", κι αυτό εμένα μου δείχνει ότι κανείς από τους κινδυνολόγους διανοούμενους δεν έχει σκύψει πάνω από την νεολαία, δεν έχει ακούσει τους διαλόγους της. Γιατί εάν το είχε πράξει, δεν θα τολμούσε να μιλήσει για τριακόσιες λέξεις, παρά για μία πληθώρα νεολογισμών και καινοτομιών, που ίσως να ξενίζει τους μεγαλύτερους, αλλά δεν περιορίζεται σε καμία περίπτωση σε λίγες εκατοντάδες.
Την ίδια τύχη επιφυλάσσει ο νεοέλληνας "πνευματικός" στις διαλέκτους. Καμιά φορά καμαρώνουμε για τις αρχαίες λέξεις που συναντάμε π.χ. στα κρητικά αλλά κανένας κρητικός βουλευτής δε θα διάβαζε την προεκλογική του ομιλία στην πλατεία του Ηρακλείου σε διάλεκτο.
Όπως και στην Κύπρο όπου η καθημερινή ομιλία γίνεται εξολοκλήρου στη διάλεκτο, κανένας δημοσιογράφος δε τολμάει να εκφωνήσει τις ειδήσεις στα κυπριακά.
Η αντίληψη ότι η νεοελληνική κοινή, και μάλιστα η "ξύλινη",κεκαθαρμένη (χο χο!) εκδοχή της είναι η "σοβαρή" γλώσσα ενώ οτιδήποτε εκτός αυτής μιαρό, περιορίζει τα σύνορα των λεξιλογικών μας επιλογών, κάτι το οποίο υποτίθεται ότι θέλουν να αποφύγουν οι νεοέλληνες "διαννοούμενοι".
Να μη μιλήσουμε για τις διάφορες κοινωνικές διαλέκτους, όπως η γλώσσα των γηπέδων, η γλώσσα των χρηστών απαγορευμένων ουσιών ή των ομοφυλοφίλων, γιατί φαντάζομαι ότι αυτοί κατατάσσονται χωρίς δεύτερη σκέψη στους "γλωσσικά φτωχούς".
Κι όμως, θέλω να κάνουμε μία υπόθεση εργασίας:
Σε κάποιο γήπεδο, εμφανίζεται ένας καθηγητής ομιλών περί λεξιπενίας, ενώ προκύπτει μία αμφισβητούμενη φάση και ο διπλανός του λέει "κοίτα το κοράκι!"
Δίνω 90% πιθανότητες ο καθηγητής να κοιτάξει τον ουρανό και να ψάχνει για το πουλί, παρά να δει τον διαιτητή στο κέντρο του γηπέδου.
Δάσκαλε που δίδασκες, άκου και τα παιδιά σου.