ο... ανάρχας και ο αναρχο-πασιφισμός

Όταν στην Ελλαδα, αλλα και σε άλλες χώρες του κοσμου, ακούμε την λέξη "αναρχικός", η πρώτη εντύπωση που μας δημιουργείται είναι ένας νέος με μπόλικη οργή, σχισμένα τζιν και μοϊκάνα, ο οποίος μπαίνει σε διάφορες πορείες με σκοπό να προξενήσει καταστροφές και να κάνει πλιάτσικο.

Εντάξει, η εικόνα που παραδίδω είναι σίγουρα μία καρικατούρα, αλλά κάτι τέτοιο δεν βλέπετε γύρω σας να θεωρεί "αναρχία" μία μεγάλη μάζα διπλανών μας ανθρώπων, των γονιών, καθηγητών, γειτόνων, ίσως και φίλων;

Μήπως δεν χαρακτηρίζεται ως "αναρχία" μία κατάσταση στην οποία βασιλεύει η απόλυτη βία και η καταστροφή;

Μήπως ένα τέτοιο κλισέ δεν έχει κατά νου και ο κ. Μαρκογιαννάκης, ο αρμόδιος υφυπουργός σε θέματα δημοσίας τάξης της Ελλάδας όταν μιλάει για "αναρχικούς";

(Χρ. Μαρκογιαννάκης: «Πράγματι η δράση των αναρχικών είναι ένα εξίσου, αν όχι μεγαλύτερο πρόβλημα από εκείνο της ανεξέλεγκτης παρουσίας μη νομίμων μεταναστών στη χώρα μας. Δυστυχώς, δρουν σε αρκετές πόλεις εκτός από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Ο χώρος αυτός συνδέεται αναμφισβήτητα και με το κοινό έγκλημα. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις αναρχικών που βρίσκονται στις φυλακές για ληστείες και άλλα εγκλήματα. Επίσης εκτιμάται ότι εν πολλοίς αποτελεί και τη δεξαμενή στρατολόγησης τρομοκρατών. Η αντιμετώπιση του φαινομένου πρέπει να μελετηθεί με σοβαρότητα και μεγάλη προσοχή, αλλά δεν είναι μόνο αστυνομικό θέμα. Είναι ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα και απαιτεί ευρύτερη κοινωνική και πολιτική συναίνεση ως προς την αντιμετώπισή του».βλ. εδώ )

Γιαυτό και επέλεξα να γράψω μερικές κουβέντες για ένα κύμα της αναρχικής θεωρίας το οποίο υποστηρίζει την απουσία κάθέ μορφής βίας, και ιδιαίτερα της πολιτικής.

Ο αναρχο-πασιφισμός (χρησιμοποιώ κατευθείαν την ελληνική εκδοχή του αγγλικού όρου anarcho-pacifism, αφού δεν βρήκα κάποιον άλλο δόκιμο όρο) συνδυάστηκε πολλές φορές με την θρησκευτικότητα, αφού συνδέθηκε με προσωπικότητες όπως ο Γκάντι ή ο Τολστόι, βουδιστής ο πρώτος και χριστιανός ο δεύτερος. Παρόλαυτά, υπήρξαν στα χρόνια που ακολούθησαν αναρχοπασιφιστικές θεωρήσεις οι οποίες ξέφευγαν από τα όρια των θρησκειών. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι το συγκρότημα Crass, το οποίο αν και ασπάστηκε τις ιδέες του κύματος αυτού και το έκανε περισσότερο γνωστό στο ευρύτερο κοινό, τοποθετήθηκε κριτικά απέναντι στις θρησκείες και ιδιαίτερα στο χριστιανισμό.

Αναρχο-πασιφιστής υπήρξε για ένα διάστημα και ο Ζαν Πωλ Σαρτρ.

Αν και είναι λάθος να αναλύουμε πράξεις και στάσεις ανθρώπων του παρελθόντος με τις ορολογίες του σήμερα, θα μπορούσα να πω ότι ο άνθρωπος που ενσάρκωσε τις προκλήσεις του αναρχο-πασιφισμού ήταν ο Διογένης ο Κυνικός*. Έζησε χωρίς ιδιοκτησία (ζωή πίθου), και ουσιαστικά άπολις, αφού εκδιώχθηκε από την Σινώπη από την οποία καταγόταν, και στην Αθήνα επέλεξε να είναι ένα είδος περιθωριακού φιλοσόφου ευφυολογημάτων. Πράματι, φαίνεται πως ο Διογένης ήταν περισσότερο άνθρωπος της δράσης παρά της σκέψης, και ορισμένα από τα σκώμματα, τις έξυπνες ατάκες του αλλά και τα αστεία του έμειναν στην ιστορία, αλλά και στον καθημερινό λόγο.

Για να επιστρέψουμε στον καθαυτό αναρχο-πασιφισμό, νομίζω πως χρειάζεται να διευκρινιστεί κάτι: η εγκατάλειψη της βίας ως μέσου εξέγερσης, δεν συνεπάγεται και την απραγία ή τον συμβιβασμό. Απλά εκφράζεται από το ρεύμα αυτό η πεποίθηση ότι η εξάλειψη της βίας είναι η απαραίτητη συνθήκη για να φτάσουμε σε μία κοινωνία όπου δεν θα υπάρχει εξουσιαστική σχέση μεταξύ των ατόμων και των κοινωνικών ομάδων. Μάλιστα δίνεται βάρος σε άλλες μορφές αντίδρασης και ανατροπής συστήματος.

Όπως εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς από τα παραπάνω, οι αναρχικές θεωρίες είναι εύκολο να τσουβαλιαστούν κάτω από μία κοινωνική προκατάληψη και τη δημιουργία ενός "εγκληματικού προφίλ", όσο δύσκολο είναι να μελετηθούν σε βάθος και να εκτιμηθούν τα διάφορα διδάγματα των ρευμάτων της.

Το πρότυπο του "αναρχοχούλιγκαν"**θα είναι τουλάχιστον για τα χρόνια που ακολουθούν, όπως και στις περασμένες δεκαετίες, το θέμα που θα πουλάει σε δελτία ειδήσεων και εφημερίδες, το θέμα που θα στοχοποιεί ευρύτερες ομάδες του κοινωνικού συνόλου και αυτό που θα διαιωνίζει προκαταλήψεις και πρόχειρες εντυπώσεις.

--------------------------------

*Περισσότερα για τη σχέση των κυνικών με τα σύγχρονα ελευθεριακά κινήματα μπορείτε να δείτε στο βιβλίο του Τζάιησον Ξενάκη "Χίππηδες και Κυνικοί"

**Νομίζω ότι πρώτος έθιξε στα ελληνικά γράμματα την άδικη ταύτιση αναρχικών ρευμάτων και χουλιγκανισμού ο Μάνος Χατζηδάκις (βλ. "Ο καθρέφτης και το μαχαίρι")