Για μία λογική εξήγηση του φαινομένου "Χρυσή Αυγή"

Στους νεκρούς του Διστόμου, (ανάμεσά τους πολλές γυναίκες και παιδιά), που εκτελέστηκαν κατά εκατοντάδες σαν σήμερα, 10 Ιουνίου 1944.
Στον προπάππο μου, που πήγε άοπλος από ναζιστική σφαίρα σε αντίποινα. 

"Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι" 

Χατζηδάκις

Οι χρυσαυγίτες δεν έπεσαν από τον ουρανό το 2012. Υπήρχαν στην νεοελληνική κοινωνία πολύ πριν, χωρίς ωστόσο να έχουν ποτέ αξιόλογο έρεισμα στη λαϊκή συνείδηση. Ενδεικτικό είναι ότι στις εκλογές του 2009 η συγκεκριμένη οργάνωση έλαβε το 0,29% των ψήφων (19.636 ψηφοδέλτια πανελλαδικά), μένοντας πίσω από το χιουμοριστικό κόμμα του Δημοσθένη Βεργή και ξεπερνώντας οριακά την Ένωση Κεντρώων του Βασίλη Λεβέντη. 

Ούτως η άλλως, ο λόγος για τον οποίο η Χρυσή Αυγή απασχολούσε την επικαιρότητα, δεν ήταν η παρουσία της στον δημόσιο διάλογο ή τις εκλογές. Ως μία τυπική νεοναζί γκρούπα, πρωτοστάτησε σε φαινόμενα ακραίας ρατσιστικής και εθνικιστικής βίας, με ελάχιστη αποδοχή στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα.

Τι μεσολάβησε και φτάσαμε στο 6,97% των εκλογών Μαΐου 2012;

Η συνηθέστερη αστοχία στην ανάλυση του ναζιστικού φαινομένου διαχρονικά, είναι να το αντιμετωπίζουμε σαν τον Αντίχριστο της πολιτικής. Ως ένα ανεξήγητο φαινόμενο που κυριεύει ξαφνικά χωρίς λόγο άτομα και τα παραδίδει στην αγκαλιά της απόλυτης αγριότητας.

Ωστόσο, οι λόγοι για τους οποίους πολλοί διάλεξαν τον ναζισμό ως εκλογική διέξοδο, ή έδειξαν ανοχή στην δράση του, δεν είναι διαφορετικοί από αυτούς που δημιουργούν την οποιαδήποτε άλλη πολιτική προτίμηση. 

Κάτω από ορισμένες κοινωνικές και πολιτικές συγκυρίες, είναι πιθανή η μεταστροφή ορισμένων πολιτών, που μπορεί να είναι γείτονες, συγγενείς ή φίλοι μας προς το συγκεκριμένο χώρο.

Το πρώτο αξιοπρόσεκτο στοιχείο ιστορικά είναι ότι η Χρυσή Αυγή βρήκε χώρο δράσης σε εποχές που ο εθνικισμός ή ο ρατσισμός γνώρισαν έξαρση και στους κατεστημένους πολιτικούς χώρους, κυρίως της δεξιάς. 

• 1993:Το μακεδονικό ως πρόσφορο έδαφος:

Η ίδρυσή της Χρυσής Αυγής μπορεί να ήρθε το 1985, αλλά απέκτησε ουσιαστική παρουσία το 1993, με αφορμή τα συλλαλητήρια για το μακεδονικό. 

Πρόκειται για την εποχή όπου επιτελέστηκε ένα από τα μεγαλύτερα διπλωματικά σφάλματα της νεοελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η ΠΓΔΜ μόλις είχε βγει από την ενωμένη Γιουγκοσλαβία, και έψαχνε εναγωνίως την σύσταση μίας εθνικής υπόστασης στο γεωγραφικό "της Μακεδονίας", το οποίο την προσδιόριζε ως τότε. Η Ελλάδα επέλεξε μία άκαμπτη στάση καταδικάζοντας την ύπαρξη της λέξης "Μακεδονία" στο όνομα του νέου κράτους, και οποιουδήποτε παραγώγου. Επιπρόσθετα, οργανώθηκαν ογκώδη συλλαλητήρια με σκοπό να διεθνοποιηθεί η αντίδραση του ελληνικού λαού στο ενδεχόμενο μίας αναγνώρισης των Σλαβομακεδόνων από άλλες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς. 

Τις στιγμές εκείνες, θα ήταν εφικτή η αναγνώριση του κράτους με ένα όνομα που να προσδιορίζει την σλαβική καταγωγή των γειτόνων, και παράλληλα την ένταξή τους στο γεωγραφικό τόξο της Μακεδονίας, π.χ. "Σλαβομακεδονία". Θα ήταν επίσης εφικτή μέσω της ανάπτυξης διμερών σχέσεων , η εγκατάλειψη της ιδεοληψίας για απευθείας καταγωγή των σλαβομακεδόνων από τους αρχαίους Μακεδόνες, που μέχρι τότε την υποστήριζαν μόνο οι υπερεθνικιστές της γείτονος. Την κατάληξη την γνωρίζουμε όλοι: Σήμερα οι σλαβομακεδόνες πολιτικοί είναι αυτοί που δεν δέχονται τίποτε άλλο εκτός από το "Μακεδονία", ενώ τα περισσότερα κόμματα της νεοελληνικής πολιτικής σκηνής ζητούν λύση με σύνθετη ονομασία. Παράλληλα το κράτος έχει αναγνωριστεί ως "Μακεδονία" από αρκετά κράτη, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ. 

Σε αυτήν την ατμόσφαιρα ανδρώθηκε η Χρυσή Αυγή, απλώνοντας φεϊγ βολάν στους δρόμους "ΜΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ -ΣΥΝΟΡΑ ΜΕ ΤΗ ΣΕΡΒΙΑ". Η πολεμική διάθεση της οργάνωσης δεν περιορίστηκε μόνο στα εθνικά θέματα, αλλά εξαπολύθηκε έντονα και προς τους "εσωτερικούς εχθρούς". 

Η Χρυσή Αυγή ήταν η οργάνωση που μοίρασε τον χαρακτηρισμό του προδότη σε όλους όσους δεν ενστερνίζονταν τις απόψεις της, δηλαδή στην συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών. Επιπλέον, πρωταγωνίστησε σε ξυλοδαρμούς αριστερών αγωνιστών, επιθέσεις κατά μεταναστών κ.α. 

Οι ακραίες συμπεριφορές και η αποθέωση της βίας, καθιστούσαν αποκρουστική τη Χρυσή Αυγή σίγουρα έως το 2009. 

• 2010: Μετατόπιση πολιτικής ατζέντας στο μεταναστευτικό:

Τα πράγματα οδηγήθηκαν σε μία αισθητή μεταβολή το 2010, όταν η οργάνωση αυτή πρωταγωνίστησε στα γεγονότα του Αγίου Παντελεήμονα. Για μία ακόμη φορά, η ενδυνάμωση της Χρυσής Αυγής ήταν δημιούργημα του ελληνικού κράτους. Ο ανύπαρκτος μεταναστευτικός σχεδιασμός οδήγησε σε δημιουργία γκέτο, κυρίως σε περιοχές της Αθήνας, Ανά τακτά χρονικά διαστήματα, τα φαινόμενα εγκληματικότητας προβεβλημένα αποσπασματικά και παραμορφωμένα από τα τηλεοπτικά ΜΜΕ, δημιούργησαν την εικόνα ότι το πρώτο σε σημασία ζήτημα στη χώρα ήταν η παράνομη μετανάστευση. Την ίδια ώρα, οι κυβερνώντες είχαν ξεκινήσει το ξεπούλημα της εθνικής κυριαρχίας στο διεθνές παζάρι και είχαν εισάγει τη χώρα στην κόλαση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. 

Η Χρυσή Αυγή προπαγάνδισε έντονα την βίαιη παρέμβασή της στους δρόμους, όπου προάσπισε την "καθαρότητα" των συνοικιών στις οποίες συνέρρευσαν οι μεγαλύτεροι μεταναστευτικοί όγκοι, και αυτό εξαργυρώθηκε τελικά με ένα 5,29% στην Αθήνα στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010.

• 2011-12:Υποκατάσταση του κράτους: 

Σταδιακά, η Χρυσή Αυγή προσπάθησε να κρύψει τον πραγματικό ναζιστικό εαυτό της, και να χτίσει ένα φιλολαϊκό προφίλ. Οι συνοδείες σε γιαγιάδες που φοβούνταν να παραλάβουν μόνες τη σύνταξη από την τράπεζα,η καταδίωξη διαρρηκτών που η αστυνομία αδυνατεί η αδιαφορεί να εντοπίσει, και η κάθε είδους προστασία του Έλληνα "νοικοκύρη", έγιναν εικόνες που μπήκαν στην τηλεοπτική καθημερινότητα. Βέβαια, αυτές οι ενέργειες "προσκοπικού τύπου", συνέβαιναν την ίδια στιγμή που οι χρυσαυγίτες εξακολουθούσαν να δρουν με τραμπούκικο τρόπο σε πάρκα, διαδηλώσεις και δρόμους. 

Αυτό δεν ήταν κάτι ιδιαίτερα πρωτοποριακό, ούτε πρωτοφανές ιστορικά.

Η παρουσία αντικαταστατών του κράτους ήταν ήδη γνώριμη από τις αρχές του 20ου αιώνα, με τους Ιταλούς squadristi στην κοιλάδα του Po, οι οποίοι αποτέλεσαν το αντίπαλο δέος στην σοσιαλιστική οργάνωση της εποχής. Οι μαυροπουκαμισάδες Ιταλοί φασίστες οργάνωναν τους απεργοσπάστες, ή προάσπιζαν όσους δεν πλήρωναν τους φόρους στις επαρχίες που ελέγχονταν από τους σοσιαλιστές, επιδιώκοντας να αποκτήσουν λαϊκό έρεισμα.

• Ευάλωτη θέση ελλαδικής παραγωγής λόγω φτηνών εισαγόμενων προϊόντων και ανταγωνιστικού εργατικού δυναμικού από μετανάστευση

"ΚΑΘΕ ΞΕΝΟΣ ΕΡΓΑΤΗΣ ΕΝΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΑΝΕΡΓΟΣ" έλεγαν εδώ και χρόνια οι Χρυσαυγίτες. Ωστόσο ελάχιστοι μέχρι τη δεκαετία του 2000 ασχολήθηκαν σοβαρά με την πολιτική συνθηματολογία αυτού του τύπου, αφού το εργατικό δυναμικό που προερχόταν από μετανάστευση, συνήθως καταλάμβανε τις κατώτερες βαθμίδες της κατανομής εργασίας (ανειδίκευτοι, τεχνίτες, αγροτικές εργασίες), δυναμικό που καταδεχόταν με προθυμία να κάνει τις δουλειές που οι Έλληνες θεωρούσαν "δεύτερες", και μάλιστα ανασφάλιστα, με πολύ λιγότερα χρήματα.

Ουσιαστικά η διαδικασία της μετανάστευσης, που έγινε χωρίς κανένα σχέδιο και κυρίως παράνομα, ήταν βούτυρο στο ψωμί του μεσαίου και υψηλού κεφαλαίου της Ελλάδας. Οι εκκλήσεις των ακροδεξιών για φυλετικά καθαρό εργατικό δυναμικό, προσέκρουαν στο ψυχρά οικονομικό συμφέρον. 

Όλα αυτά μέχρι να έρθει η ύφεση στην Ελλάδα και να αρχίσουν οι συγκεκριμένες θέσεις να ασκούν κάποια γοητεία, ειδικά στους Έλληνες τεχνίτες που έμειναν άνεργοι ή με χαμηλά μεροκάματα. Οι ευρύτερες αναλύσεις της αριστεράς για το διεθνές πρόβλημα που οδηγεί στη μετανάστευση, δεν στάθηκαν για ένα σεβαστό μέρος αυτών των ανθρώπων πειστικές, ενώ η εικόνα του μετανάστη που έρχεται και "αρπάζει" τη δουλειά είναι πιο κοντά στις καθημερινές του εικόνες.

Επιπλέον, τα ελληνικής παραγωγής προϊόντα δέχτηκαν μεγάλες πιέσεις, ειδικά σε τομείς της βιοτεχνίας όπου υπήρχε παραδοσιακή παραγωγή. Τα ρούχα κινέζικης κατασκευής, για παράδειγμα, σε καιρό οικονομικής ύφεσης κέρδισαν έδαφος εμπορικά από τη στιγμή που πωλούνταν σε υποδεκαπλάσια τιμή σε σχέση με τα αντίστοιχα ελλαδικής παραγωγής. Ακόμη και εάν η ποιότητά τους ήταν κατώτερη, ο Έλληνας αγοραστής της οικονομικής κρίσης δεν είχε και μεγάλη δυνατότητα επιλογής. 

Η εισαγωγή φθηνών εμπορευμάτων από ξένες αγορές ήταν άλλωστε και ένα από τα αίτια που οδήγησαν στους παγκοσμίους πολέμους του 20ου αιώνα.

• Καταρράκωση εθνικής υπερηφάνειας στο διεθνές πολιτικό-οικονομικό παιχνίδι:

Για να πετύχει ο γερμανικός ναζισμός και να δημιουργήσει καθεστώς, εκτός από το μίσος για τους Εβραίους, που ενσάρκωναν το στερεότυπο του χωρίς πατρίδα εμπόρου, στηρίχτηκε στην καταρράκωση της εθνικής υπερηφάνειας που προήλθε από την ήττα της Γερμανίας στον α' παγκόσμιο πόλεμο. Η νικημένη Γερμανία, που ουσιαστικά βρέθηκε υπό οικονομικό και στρατιωτικό έλεγχο, έχασε την εθνική της κυριαρχία και αυτό οδήγησε σε ακραίες θέσεις σεβαστά τμήματα του πληθυσμού. 

Εύκολα μπορούμε να βρούμε αναλογίες με την Ελλάδα του σήμερα: ο πόλεμος δεν είναι με στρατιωτικά μέσα (άλλωστε δεν έχει υπάρξει εδώ και πολλά χρόνια γενικευμένη στρατιωτική σύρραξη στον ευρωπαϊκό χώρο), αλλά η οικονομική και πολιτική υποδούλωση της χώρας σε άλλα κράτη και υπερεθνικές δομές (ΕΕ, ΔΝΤ) πληγώνει μία ευαίσθητη εθνική υπερηφάνεια, που είχε καλλιεργηθεί μέχρι πρόσφατα στο ιδεώδες της "ισχυρής Ελλάδας". 

Δεν είναι μακριά το 2004, έτος κατά το οποίο είχε δημιουργήσει ένα είδος εθνικής αυτοπεποίθησης, στηριγμένο σε διάφορες αθλητικές και πολιτιστικές επιτυχίες, με αποκορύφωμα τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Μία διοργάνωση που φούσκωσε για ένα καλοκαίρι τα στήθη των Νεοελλήνων, αλλά για πολλά περισσότερα χρόνια την μαύρη τρύπα του κρατικού ελλείμματος. 

Οι υπερεθνικιστικές λύσεις φαίνονται ως μία διέξοδος την εποχή που το κατεστημένο πολιτικό σύστημα αναπαράγει τη μίζερή του επιχειρηματολογία, και ζητάει ολοένα και περισσότερες θυσίες χωρίς άμεσο αντίκρυσμα. 

• Εξωσυστημική ρητορική οδήγησε προς την Χ.Α. μάζες που είχαν γαλουχηθεί με τα εθνικά ιδεώδη

Πολλοί πολιτικοί αναλυτές, δημοσιογράφοι και πολίτες προσδιορίζουν την άνοδο των ποσοστών της Χρυσής Αυγής στην αντισυστημική της ρητορική.

Κόσμος που έχει βαρεθεί τις κομματικές προεκλογικές εξαγγελίες που προδίδονται μετεκλογικά, βρίσκει γοητευτική την επίθεση σε όλο το πολιτικό σύστημα που εξαπολύει το εθνικιστικό αυτό μόρφωμα.

Βέβαια, είναι σαν να πέφτει το φως στην μισή πλευρά μίας σκοτεινής επιφάνειας: αν οι νεοναζί της Χρυσής Αυγής επιτίθενται στην αστική δημοκρατία, δεν είναι για να τη βελτιώσουν, αλλά να θεμελιώσουν στη θέση της μία νέα εθνικιστική απολυταρχία, που θα είναι απείρως πιο ανελεύθερη σε σχέση με το σημερινό καθεστώς.

Αυτή όμως η ρητορική μπορεί να αγγίξει μάζες που έχουν μεγαλώσει σε ένα εθνοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα, ή σε μία οικογένεια με συντηρητικές καταβολές, που έχουν συνδέσει τον αριστερό χώρο με έναν αόριστο κίνδυνο. Ο κίνδυνος αυτός παλαιότερα ήταν "Η Αριστερά θα μας πάρει τα σπίτια" ενώ σήμερα έχει αλλάξει συμφραζόμενα: "Η Αριστερά θα μας βγάλει από την Ευρώπη" ή "Η Αριστερά θα γεμίσει τη χώρα λαθρομετανάστες". Παράλληλα, η άνοδος της Αριστεράς με κυβερνητική προοπτική οδηγεί πολλά άτομα του ευρύτερου δεξιού χώρου σε πιο ακραίες θέσεις. 

• Μεταμοντέρνα Λευκή Τρομοκρατία

Η πρόσφατη επίθεση σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση του εκπροσώπου Τύπου της Χρυσής Αυγής Ηλία Κασιδιάρη, προς τις εκπροσώπους των αριστερών κομμάτων Ρένα Δούρου (ΣΥΡΙΖΑ) και Λιάνα Κανέλλη (ΚΚΕ) δεν είναι ούτε ατυχές περιστατικό ούτε μεμονωμένη περίπτωση.

Βασίζεται σε μία μακρά ιστορία τρομοκράτησης του οργανωμένου σοσιαλιστικού χώρου της Ελλάδας, που πηγαίνει πίσω στον εμφύλιο πόλεμο και τις δικτατορίες. 

Η Χρυσή Αυγή, ενώ εμφανίζεται ως μία δύναμη που επιδιώκει την ανατροπή του συστήματος, στην ουσία παίζει τον ρόλο του μπράβου. Όταν οι πολιτισμικές και ηθικές αξίες στις οποίες στηρίζεται το πολιτικό κατεστημένο αμφισβητούνται, είναι πάντα πρόθυμη, όπως και οι διεθνείς ομοϊδεάτες της, να τις επιβάλλει δια της βίας. 

• Ποιά είναι η καλύτερη αντιμετώπιση του νεοναζιστικού φαινομένου;

Τα περισσότερα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, όπως και αρκετοί πολιτικοί χώροι, επέλεξαν μέχρι τώρα την θρησκευτική αντίληψη για την οποία έγινε λόγος αρχικά. Όπως δηλαδή οι χριστιανοί αποκαλούν τον Αντίχριστο "ο έξω από δω", και αποφεύγουν την οποιαδήποτε συζήτηση γι'αυτόν, έτσι και η παρουσία της Χρυσής Αυγής ήταν κάτι για το οποίο απέφευγαν συστηματικά να τοποθετηθούν, φοβούμενοι μη της δοθεί υπόσταση μέσω της όποιας αναφοράς.

Η συγκεκριμένη αντίληψη ήταν κατά τη γνώμη μου ολέθρια ως προς την μεγέθυνση της επιρροής της  συγκεκριμένης ομάδας. Πολύς κόσμος σκέφτηκε: "Για να περιθωριοποιούν όλοι αυτή την οργάνωση, άρα τη φοβούνται". Ωστόσο είδαμε ότι μετά την εκλογική άνοδο της Χρυσής Αυγής, και την εντονότερη εμφάνισή της στα ΜΜΕ, πολλά άρχισαν να απομυθοποιούνται. Φάνηκε ότι πολλοί από τους ανθρώπους που πέτυχαν την είσοδό τους στο κοινοβούλιο, ήταν στην πραγματικότητα βουνά από μυς με ελάχιστη ικανότητα επιχειρηματολογίας. Αποδείχτηκε ότι ο εκπρόσωπος τύπου της οργάνωσης είναι ικανός να σηκώσει χέρι σε γυναίκες και να διαφεύγει για 48 ώρες τη σύλληψη σαν κοινός παραβάτης του δικαίου. Φάνηκε σε πανελλήνια τηλεοπτική μετάδοση ότι ο ηγέτης της οργάνωσης είναι υμνητής των δικτατοριών Μεταξά και Παπαδόπουλου και πιστεύει πως ο Χίτλερ δεν έχει ακόμη κριθεί ως προσωπικότητα από την ιστορία. Αν μέσα σε μερικές μέρες έχουν ξεπηδήσει τόσα βατράχια από το στόμα των προβεβλημένων στελεχών της, μόνο να φανταστούμε μπορούμε τι θα έλεγαν τα υπόλοιπα ξυρισμένα κεφάλια που περιβάλλουν τον αρχηγό τους.

Δεν χρειάζεται κάποια προσπάθεια ή τεχνική για να εκθέσεις τη Χρυσή Αυγή: τα καταφέρνει περίφημα μόνη της. 

Άλλωστε, το σημαντικότερο αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα δεν είναι η άνοδος του νεοφασιστικού φαινομένου σε ποσοστά ενός μικρού κόμματος, αλλά η ριζική αναμόρφωση όλου του πολιτικού σκηνικού. 

Εάν υπάρχει ένα 6,97% που συγκινήθηκε από τα στρατιωτικά κελεύσματα και τις εθνικιστικές φανφάρες του νεοναζισμού, υπάρχει ένα 16,78% που ανέτρεψε τον δικομματισμό όπως τον γνωρίσαμε στη μεταπολίτευση, κι αν αθροίσουμε τα ποσοστά των προοδευτικών και οικολογικών δυνάμεων, θα διαπιστώσουμε ότι δημιουργήθηκε μία νέα κοινωνική πλειοψηφία που έχει καθήκον να συνεννοηθεί, να αλλάξει τις ράγες στις οποίες κινείται το τρένο. 

Οι παραπάνω παράγοντες που αναλύθηκαν δε σημαίνει ότι οδηγούν σε ένα φασιστικό μονόδρομο, κάθε άλλο: είναι όμως ζητήματα στα οποία ο αριστερός λόγος οφείλει, αν θέλει να σβήσει μία για πάντα τη φασιστική απειλή, να δώσει απαντήσεις. Και, βεβαίως, να μην μετεξελιχθεί σε ένα μιμητή των συμπεριφορών του δικομματισμού που καταρρέει.