Γενεαλογία του κοσμοπολιτισμού

Ἐρωτηθεὶς πόθεν εἴη, « Κοσμοπολίτης» ἔφη

Διογένης Λαέρτιος.Βίοι καὶ γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων

Για μία πρόσφατη δημοσίευση όπου έγραψα πως ο Άμουδσεν ήταν "γνήσιος κοσμοπολίτης" έτυχε να μου μιλήσει ο Φ., άτομο έντονα πολιτικοποιημένο. Του έκανε εντύπωση επειδή εξέφρασα ένα θαυμασμό για την έννοια του κοσμοπολίτη.

Ο κοσμοπολίτης του σήμερα ως εικόνα ή ως στερεότυπο, είναι ένας άνθρωπος ο οποίος έχει την οικονομική δυνατότητα να πάει πολλά ταξίδια, να κινείται με βάση τη μόρφωσή του ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες, ένας "μπον βιβέρ" κατά κάποιο τρόπο.

Μάλιστα ο Φ. μου εξήγησε και ένα δίπολο από αυτά στα οποία τόσο είμαστε εθισμένοι, ότι ο κοσμοπολιτισμός εκφράζει την παγκοσμιότητα του καπιταλισμού, ενώ η αντίστοιχη στάση από την πλευρά του σοσιαλισμού είναι ο διεθνισμός.

Νομίζω ότι μία τέτοια αντιμετώπιση της έννοιας του κοσμοπολιτισμού, εκτός του ότι βιάζει την ετυμολογία της λέξης που είναι ένα υπέροχο ζευγάρωμα μεταξύ των εννοιών πολίτης και κόσμος, αγνοεί και την ιστορική της προέλευση.
Μία έννοια κοσμοπολιτισμού που έριξε σαν νησί στη μέση του πελάγους ο μεγάλος Διογένης όταν τον ρώτησαν "από που είσαι". O Διογένης δεν έδωσε την απάντηση αυτή τυχαία: ήταν όντως ένας άνθρωπος που η περιπλάνηση έγινε δεύτερη φύση του. Γεννημένος στην Σινώπη του Πόντου και έχοντας ζήσει σε Αθήνα και Κόρινθο, ο μεγάλος κυνικός γνώριζε πολύ καλά πως είναι να ζει κανείς άπατρις.
Καλώς ή κακώς, κάποιες λέξεις και έννοιες υπήρχαν πολύ πριν ο φιλελευθερισμός ή ο μαρξισμός συστηματοποιηθούν...

Και είναι, θαρρώ, επιπόλαιο να προσπαθούμε να εφαρμόσουμε αναδρομικά σε όλη την Ιστορία τα ιδεολογικά κοστούμια του σήμερα. Ειδικά για έννοιες όπως αυτή, που ήταν έκφραση των πιο ατίθασων ανθρώπων και των πιο ελεύθερων στομάτων.