ta greeklish

Τα Greeklish (Γκρίκλις), από τις λέξεις greek (ελληνικά) και english (αγγλικά), γνωστά και ως Grenglish, Λατινοελληνικά ή Φραγκολεβαντίνικα, είναι η ελληνική γλώσσα γραμμένη με το λατινικό αλφάβητο. Είναι ένα είδος μεταγραφής. 
http://el.wikipedia.org/wiki/Greeklish

Συμπλήρωσα πρόσφατα με μεγάλη μου χαρά ένα ερωτηματολόγιο που μου έστειλε η παλιά καλή μου συμφοιτήτρια Σ., με θέμα τα greeklish και το κατά πόσο σχετίζονται με την ανορθογραφία των σημερινών μαθητών. 

Κάτι που προσπάθησα να αποφύγω συμπληρώνοντάς το -δεν ξέρω αν το κατάφερα- είναι να μην φανώ ο παράξενος μεγαλύτερος που πιστεύει ότι όλα στην εποχή του ήταν καλύτερα (επίπεδο μαθητών, σεβασμός κλπ). Ούτε θέλω να είμαι ο τεχνοφοβικός άνθρωπος που δαιμονοποιεί την αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια και την ενασχόληση πολλών (ειδικότερα της νέας γενιάς) με αυτήν. 

Τώρα που το ξανασκέφτομαι, δεν κατάφερα να αποφύγω τίποτε από τα παραπάνω.

Ωστόσο, το επιστημονικό ερωτηματολόγιο της Σ. με οδήγησε σε ορισμένες σκέψεις:

Στην απόπειρά μου να προσεγγίσω το φαινόμενο των greeklish χωρίς το σύνδρομο του "γερο-παράξενου" που ανέλυσα παραπάνω, έβαλα τον εαυτό μου στη θέση των σημερινών εφήβων. Γύρισα το χρόνο πίσω και σκέφτηκα: "Για πες μας εσύ, που θέλεις να συνδέσεις τα greeklish με την ανορθογραφία, τι έκανες 15 χρόνια πριν; Δεν είχες υπολογιστή στο σπίτι; Δεν χρησιμοποιούσες προγράμματα online chatting, όπως το MIRC και το MSN, γράφοντας σε greeklish;:"

Ασφαλώς. Αλλά εδώ προκύπτουν πολλά επιμέρους ερωτήματα.
Σε τι βαθμό χρησιμοποιούνταν τα greeklish πριν 15 χρόνια σε σύγκριση με το σήμερα;
Πόσες ήταν οι συσκευές-μέσα όπου γινόταν χρήση greeklish;
Και σε τελική ανάλυση, αυτή η γλώσσα, η διττή, η συνδυασμένη με την εποχή της πληροφορίας, έχει υποστεί αλλαγές κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων;

Καταρχήν, πρέπει να πούμε ότι τα greeklish δεν είναι μόνο ένα καπρίτσιο ή μία επιλογή των νέων για να διαφέρουν στον κώδικα επικοινωνίας σε σχέση με τους μεγαλύτερους (που είναι κι αυτό!).

Συχνά είναι γέννημα μίας ανάγκης, που εδραιώθηκε σε συνήθεια. Στα πρώτα συστήματα online chatting όπως το MIRC, οι ελληνικοί χαρακτήρες εμφανίζονταν ως "ακαταλαβίστικα", εφόσον ο λήπτης δεν μπορούσε να έχει την ανάλογη κωδικοποίηση χαρακτήρων. Οι λατινικοί χαρακτήρες ήταν η εύκολη λύση για να αποφευχθεί η οποιαδήποτε έλλειψη συνεννόησης (η συνεννόηση είναι ο πρώτος κανόνας οποιασδήποτε γλώσσας, και όχι η ορθότητα σε ένα πρότυπο, κάτι που δείχνουν να το ξεχνούν οι περισσότεροι φιλόλογοι). Το ίδιο συνέβαινε και με τα πρώτα κινητά (τα οποία οι σημερινοί νέοι τα αποκαλούν εύστοχα "μπακατέλες" ή "παντόφλες") που δεν μπορούσαν όλα να αναγνωρίσουν τα ελληνικά. 

Εδώ ήρθε η ώρα να χτυπήσει και πάλι ο "γερο-παράξενος". Μιλάμε για μία τεχνολογική φάση πολύ διαφορετική, όπου η σύνδεση του ίντερνετ γινόταν μέσω απλής τηλεφωνικής σύνδεσης 56k, και μπορούσες ή να είσαι online, ή να μιλάς στο τηλέφωνο, και τα δύο μαζί δε γινόταν. Αφήστε τους ομηρικούς καυγάδες που γίνονταν σε κάθε σπίτι όταν το παιδί έπρεπε να αποσυνδεθεί από το ίντερνετ για να μιλήσει κάποιος, είναι θέμα άλλου κειμένου. Επίσης πρέπει να σημειώσω ότι θυμάμαι τη ζωή πριν τα κινητά τηλέφωνα. Δεν πήρα κινητό μέχρι το Λύκειο, και αυτός ήταν ο κανόνας στη γενιά μου. 

Κάτι αδιανόητο για ένα σημερινό παιδί. Φυσικά τα τηλέφωνα εξυπηρετούσαν τις βασικές ανάγκες ομιλίας-μηνυμάτων sms, και σε καμία περίπτωση δε μπορούν να συγκριθούν με τα σημερινά smartphones που είναι ουσιαστικά υπολογιστές τσέπης.

Η εξέλιξη των greeklish

Αν και το όνομα παραμένει το ίδιο, όσο συλλογιζόμαι τη φύση αυτής της γραφής, διαπιστώνω ότι εξελίχτηκε σε κάτι εντελώς διαφορετικό με την πάροδο των χρόνων. Και αυτό συμβαίνει διότι παλαιότερα, ο χρήστης των greeklish προσπαθούσε να διατηρήσει όσο περισσότερο μπορούσε τον ορθογραφικό κανόνα, έγραφε ας πούμε:

Geia sou, ti kaneis? 

Το ίδιο ακριβώς ερώτημα, μπορεί να διατυπωθεί σήμερα από ένα 15χρονο παιδί κι έτσι:

G coo, t1 kan1c? 

χωρίς αυτό να επηρεάσει την επικοινωνία με άλλους χρήστες της ηλικίας του. Η χρήση του διπλού ο αντί του "ou" είναι προφανώς επηρεασμένη από τα αγγλικά. Επίσης παρατηρούμε ότι οι μικρές εκείνες λέξεις που συναντάμε συχνά στο λόγο,  έχουν αντικατασταθεί από ένα μόλις γράμμα ( g αντί για "gia"). Οι αριθμοί που αντικαθιστούν γράμματα (1 αντί για i), είναι προφανώς στιλιστική ιδιαιτερότητα και παρατηρείται περισσότερο στις μικρές ηλικίες.

Greeklish και ανορθογραφία

Ακόμη και την ώρα που γράφω αυτό το κείμενο, δεν μπορώ να πω ότι έχω τις απόλυτες αποδείξεις  (έρευνα σε πρωτογενές υλικό).ότι τα greeklish σχετίζονται απόλυτα με την ανορθογραφία. Έχω όμως ορισμένες ενδείξεις που όταν συνδυάζονται, μάλλον συνηγορούν στο ότι γράφουμε όλο και λιγότερο, και αυτή η έλλειψη εξάσκησης πιθανόν να έχει ορισμένα αποτελέσματα.
Ο τηλεφωνικός κατάλογος που συμπληρωνόταν με τα ονόματα σε κάθε σπίτι χρησιμοποιείται όλο και λιγότερο, από τη στιγμή που έχουμε δημιουργήσει ο καθένας τη δική του λίστα στο κινητό τηλέφωνο. Τα ραβασάκια μέσα στην τάξη έχουν γίνει instant messages ή sms. Η ανάγνωση νεανικών μυθιστορημάτων παραγκωνίστηκε από τα σήριαλ. Εν πάσει περιπτώσει, τα multimedia δείχνουν να έχουν υπερνικήσει πολλά στοιχεία του γραπτού λόγου.

Το μέλλον;

Όπως η ορθογραφία δεν είναι ένας σταθερός κανόνας μέσα στο χρόνο (άλλωστε αυτό το αποδεικνύουν οι κατά καιρούς αλλαγές στη "σωστή γραφή" διάφορων λέξεων), αλλά μία κοινή σύμβαση μεταξύ των χρηστών μίας γραπτής γλώσσας, έτσι και τα greeklish θα εξελίσσονται για να καλύπτουν τις ανάγκες των ανθρώπων που τα χρησιμοποιούν. Οι πάσης φύσεως "μορφωμένοι" δείχνουν να τα απεχθάνονται, αλλά μήπως το ίδιο -τηρουμένων των αναλογιών- δεν είχε γίνει και με την δημοτική παλαιότερα;
Ίσως σταδιακά τα greeklish γίνουν ένα βασικό μέσο συνεννόησης στον ελληνόγλωσσο ψηφιακό κόσμο, ίσως πάλι μείνουν μία "κλειστή γλώσσα" που επιλέγουν οι νεότεροι  ως ιδιαίτερο κώδικα.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα συνεχίσουν να μεταβάλλονται και να εμπλουτίζονται, όπως κάθε γλώσσα. Ta leme.