Για πολλά χρόνια το ζήτημα των εναπομεινάντων ελληνόφωνων* του Πόντου περνούσε από μία σκοπιά μονόπαντα εθνική: το τουρκικό κράτος προσπάθησε να αποσιωπήσει την παρουσία τους, ενισχύοντας στην περιοχή του Ευξείνου τα πιο επιθετικά εθνικιστικά αντανακλαστικά (διώξεις ελληνόφωνω
ν καθηγητών, ακτιβιστών και μουσικών) ενώ από την άλλη υπήρξε έντονη η διάθεση διάφορων Ελλήνων δημοσιογράφων, αναλυτών, καθηγητών αλλά και πολιτευτών, να ενισχύσουν την "κρυπτοχριστιανική" διάσταση του ζητήματος.
ν καθηγητών, ακτιβιστών και μουσικών) ενώ από την άλλη υπήρξε έντονη η διάθεση διάφορων Ελλήνων δημοσιογράφων, αναλυτών, καθηγητών αλλά και πολιτευτών, να ενισχύσουν την "κρυπτοχριστιανική" διάσταση του ζητήματος.
Έτσι, ένας Τούρκος υπήκοος που μιλούσε στο σπίτι και στο χωριό του ένα ελληνοποντιακό ιδίωμα ήταν για τους μεν Τούρκους συντηρητικούς ένας οιονεί προδότης που υποσκάπτει την εθνική ακεραιότητα, για τους δε Έλληνες συντηρητικούς ένας καταπιεσμένος χριστιανός που οι περιστάσεις δεν του επιτρέπουν την άσκηση των θρησκευτικών του καθηκόντων, κάτι που αναγκάζεται να κάνει κρυφά από την υπόλοιπη κοινωνία.
Για μία ακόμη φορά, αποδείχτηκε ότι το να αντιμετωπίσουμε τα πολιτισμικά φαινόμενα αποκλειστικά με εθνικά ή θρησκευτικά κριτήρια είναι ολέθριο και μας απομακρύνει από την πραγματικότητα.
Oι κάτοικοι των ακτών της Μαύρης Θάλασσας, εξ' ορισμού απομακρυσμένοι από το όποιο εθνικό τους κέντρο, ανέπτυξαν επί αιώνες έναν κοινό πολιτισμό που βασιζόταν περισσότερο σε έννοιες όπως το έδαφος, η κοινότητα, η γειτονία, οι κοινές δραστηριότητες, οι ανθρώπινες σχέσεις,τα έθιμα, πράγματα που δεν χώρεσαν ούτε στα θρησκευτικά δόγματα που κυριάρχησαν μέχρι τη νεωτερική εποχή, ούτε φυσικά στα εθνικά φαντασιακά που διαμόρφωσαν τα έθνη-κράτη όπως τα γνωρίσαμε τον 20ο αιώνα.
Προσωπικά άκουγα με κάποιο δισταγμό τις αφηγήσεις για τους ελληνόφωνους του Πόντου, αποδίδοντάς τες σε φλογερή επιθυμία των ελληνοποντίων να διατηρήσουν μία πολιτισμική συνέχεια στη γη των πατρογονικών τους εστιών, ιστορίες δηλαδή πολύ καλές για να τις πιστέψει κανείς. Φαίνεται πως στην εποχή της ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης και της παγκοσμιοποιημένης πληροφορίας, η πραγματική διάσταση του φαινομένου δεν είναι εύκολο να κρυφτεί: υπάρχουν πάμπολλα παραδείγματα ανθρώπων που προβάλλουν αυτή την γλωσσική ποικιλία, και οι φυσικοί ομιλητές ανέρχονται σε χιλιάδες.
Τα λένε romeyka ασφαλώς λόγω της σύνδεσής τους με την ρωμιοσύνη, αλλά γράφονται με λατινικούς χαρακτήρες, αφού οι ομιλητές της προφανώς και δε γνωρίζουν τους ελληνικούς χαρακτήρες, συνεννοούμενοι για αρκετές από τις υπόλοιπες περιστάσεις του βίου τους στα τούρκικα, και έχουν υιοθετήσει από το εκπαιδευτικό τους σύστημα μία γραφή περισσότερο φωνητική παρά ιστορική.
Η... χάρη των ρωμέικων έφτασε μέχρι το πανεπιστήμιο του Cambridge, όπου η Δρ. Σιταρίδου έκανε μία αξιόλογη έρευνα σχετικά με τη διάλεκτο της συγκεκριμένης περιοχής, και συνέδεσε την ντοπιολαλιά αυτή με ορισμένες λειτουργίες της αρχαίας ελληνικής.
Oι κάτοικοι των ακτών της Μαύρης Θάλασσας, εξ' ορισμού απομακρυσμένοι από το όποιο εθνικό τους κέντρο, ανέπτυξαν επί αιώνες έναν κοινό πολιτισμό που βασιζόταν περισσότερο σε έννοιες όπως το έδαφος, η κοινότητα, η γειτονία, οι κοινές δραστηριότητες, οι ανθρώπινες σχέσεις,τα έθιμα, πράγματα που δεν χώρεσαν ούτε στα θρησκευτικά δόγματα που κυριάρχησαν μέχρι τη νεωτερική εποχή, ούτε φυσικά στα εθνικά φαντασιακά που διαμόρφωσαν τα έθνη-κράτη όπως τα γνωρίσαμε τον 20ο αιώνα.
 |
| Η Τραπεζούντα με τα περίχωρά της σήμερα. Φωτογραφία από τη διαδικτυακή ομάδα "Thalassa Karadeniz" |
Τα λένε romeyka ασφαλώς λόγω της σύνδεσής τους με την ρωμιοσύνη, αλλά γράφονται με λατινικούς χαρακτήρες, αφού οι ομιλητές της προφανώς και δε γνωρίζουν τους ελληνικούς χαρακτήρες, συνεννοούμενοι για αρκετές από τις υπόλοιπες περιστάσεις του βίου τους στα τούρκικα, και έχουν υιοθετήσει από το εκπαιδευτικό τους σύστημα μία γραφή περισσότερο φωνητική παρά ιστορική.
Η... χάρη των ρωμέικων έφτασε μέχρι το πανεπιστήμιο του Cambridge, όπου η Δρ. Σιταρίδου έκανε μία αξιόλογη έρευνα σχετικά με τη διάλεκτο της συγκεκριμένης περιοχής, και συνέδεσε την ντοπιολαλιά αυτή με ορισμένες λειτουργίες της αρχαίας ελληνικής.
Ορισμένα χαρακτηριστικά δείγματα από τα romeyka σε ιστοσελίδες και κοινωνικά δίκτυα:
1. Ποίηση Αyşe Tursun: "Αγαπώ σας romeyka"
1. Ποίηση Αyşe Tursun: "Αγαπώ σας romeyka"
2. Merve Tarınkulu: Η Μερβέ Τανρίκουλου τραγουδά στα ρωμαίικα της οφίτικης διαλέκτου
3. Apolas Lermi: CD Romeyka
4. Ομάδα "Thalassa Karadeniz" με μεταφορτώσεις από την καθημερινή ζωή στα χωριά του Πόντου
Από όλη την ιστορία με τα romeyka, ένα πράγμα με εντυπωσίασε και εξακολουθεί να με εντυπωσιάζει: από τι υλικό να είναι φτιαγμένοι οι άνθρωποι εκείνου του τόπου, και διέσωσαν όλη αυτή τη ζωντανή μνήμη μετά από έναν αιώνα συστηματικών εκκαθαρίσεων. Είναι κάτι σχεδόν μεταφυσικό.
3. Apolas Lermi: CD Romeyka
4. Ομάδα "Thalassa Karadeniz" με μεταφορτώσεις από την καθημερινή ζωή στα χωριά του Πόντου
Από όλη την ιστορία με τα romeyka, ένα πράγμα με εντυπωσίασε και εξακολουθεί να με εντυπωσιάζει: από τι υλικό να είναι φτιαγμένοι οι άνθρωποι εκείνου του τόπου, και διέσωσαν όλη αυτή τη ζωντανή μνήμη μετά από έναν αιώνα συστηματικών εκκαθαρίσεων. Είναι κάτι σχεδόν μεταφυσικό.
_____________
*Ο όρος σαφώς είναι προβληματικός, αφού τα romeyka είναι παραλλαγμένα σε μορφή και περιεχόμενο σε σχέση με την ελληνική ποντιακή διάλεκτο, αλλά ο όρος ελληνόφωνοι εδώ χρησιμοποιείται για να δηλώσει τους ανθρώπους που μιλούν μίας ελληνικής προέλευσης διάλεκτο που διαφέρει και από την αντίστοιχη τοπική τουρκική, αλλά και από την επίσημη γλώσσα του γειτονικού κράτους. To ίδιο βέβαια ισχύει και για τον όρο romeyka, αφού η μεταφορά του σε ελληνικά συμφραζόμενα εννοεί ως "ρωμαίικα" τη γλώσσα των Ρωμιών, παρόλο που το ιδίωμα λ.χ. των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης δεν έχει καμία σχέση με την ποντιακή διάλεκτο. Η Σιταρίδου προτείνει να χρησιμοποιείται ο όρος romeyka σε αντιδιαστολή με τον όρο romeika που αναφέρεται στις άλλες μορφές ελληνικής στην Ανατολή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου