2.11.09

Aυτοπροσδιορισμός: μία έννοια με πολλές προεκτάσεις

Συζητάμε πολύ συχνά για τον αυτοπροσδιορισμό ως δικαίωμα ατόμων και ευρύτερων σχηματισμών, αποδεχόμαστε δηλαδή σε γενικές γραμμές ότι πρέπει να αναγνωρίζεται η επιλογή από έναν άνθρωπο, μία οργάνωση ή ένα κράτος να τοποθετηθεί ως προς τις ιδιότητές του ή το όνομά του και η τοποθέτηση αυτή να γίνει σεβαστή.
Κάτι σεβαστό όμως,σημαίνει και αποδεκτό;
Από την καθημερινή μας ζωή μέχρι την διεθνή πολιτική σε υψηλό επίπεδο, αυτή η διαδικασία αποδεικνύεται τόσο πολύπλοκη που καταργείται η απόλυτη χρήση του δικαιώματος αυτοπροσδιορισμού.
Κι αυτό συμβαίνει όταν ο αυτοπροσδιορισμός του ενός εμποδίζει τον αυτοπροσδιορισμό ενός άλλου.
Θα χρησιμοποιήσω δύο πολιτικά παραδείγματα όπου νομίζω ότι φαίνεται αυτή η σύγκρουση αυτοπροσδιορισμών:

α ) Λάος ή Λαός; 

Το ελληνικό κόμμα Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός (το ίδιο ισχυρίζεται πως είναι λαϊκή δεξιά, άλλοι το κατατάσσουν στην ακροδεξιά, άλλο ένα ζήτημα σύγκρουσης προσδιορισμών!) έχει υιοθετήσει τα αρχικά ΛΑ.Ο.Σ . Δημοσιογράφοι και πολιτευτές άλλων κομμάτων, όταν μιλούν γι' αυτό και επάνω στην ροή του λόγου προφέρουν "Λάος". Συνήθως οι εκπρόσωποι του πολιτικού αυτού σχηματισμού διαμαρτύρονται έντονα επικαλούμενοι το "δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό". Πως είναι δυνατόν όμως να παραβλέψει κανείς ότι ο τονισμός "Λαός" είναι ένα λογοπαίγνιο επικοινωνιακής στόχευσης, και σχετίζεται με την έννοια του λαού, της λαϊκής έκφρασης;
Ποιός μπορεί να μιλάει εξ'ονόματος του λαού; Δύσκολη η ερώτηση έτσι;
Θα πείτε εύλογα ότι εξ'ονόματος του λαού μιλούν όλοι λίγο-πολύ οι πολιτευτές, είτε της δεξιάς είτε της αριστεράς, και αυτό είναι μία κατάχρηση της λειτουργίας εκπροσώπησης των κοινοβουλευτικών δημοκρατιών. Μπορεί όμως να χρησιμοποιεί κάποιος τον λαό για να κάνει promotion με έναν τίτλο, όπως θα έκανε ο κάθε διαφημιστής της τηλεόρασης;
Που τελειώνει το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού για ένα πολιτικό σχηματισμό και που αρχίζει το δικαίωμα του υπόλοιπου λαού να μην καπελώνεται;

β) Σκόπια ή Μακεδονία; 

Μην περιμένετε να το λύσουμε εδώ! Απλώς επιλέγω το παράδειγμα αυτό γιατί  ο αυτοπροσδιορισμός είναι ίσως το βασικότερο επιχείρημα της πολιτικής ηγεσίας της γειτονικής με την Ελλάδα χώρας. "Δεν μας αφήνουν να χρησιμοποιούμε το όνομά μας" λένε διπλωματούχοι και πολίτες, και εκ πρώτης όψεως κάτι τέτοιο φαίνεται να είναι εύλογο.
Τι γίνεται όμως όταν ο δικός τους αυτοπροσδιορισμός εμποδίζει τον αυτοπροσδιορισμό του Έλληνα κατοίκου του γεωγραφικού διαμερίσματος Μακεδονίας;
Τι γίνεται όταν μία χώρα που είναι εμφανώς σλαβικής καταγωγής προσπαθεί να οικειοποιηθεί ένα αρχαίο παρελθόν με το οποίο ελάχιστη σχέση έχει από άποψη πολιτισμικής ιστορίας;
Τι γίνεται όταν ένας Έλληνας κάτοικος του διαμερίσματος Μακεδονίας ταξιδεύει στο εξωτερικό και πει "I'm Macedonian"; Θα καταλάβουν ότι είναι Έλληνας ή μήπως θα θεωρηθεί Σλαβομακεδόνας;
Ο αυτοπροσδιορισμός του, πέρα από κάθε εθνικιστική διάθεση έχει πάει περίπατο.

Σε τελική ανάλυση, γενικές έννοιες που έχουν αναγνωριστεί ως πανανθρώπινα δικαιώματα βλέπουμε πως στην πράξη δεν είναι τόσο απλό εφαρμοστούν χωρίς προβλήματα.
Η ζωή μας από την καθημερινή της απλή διάσταση μέχρι τα υψηλότερα κλιμάκια πολιτικής είναι διάσπαρτη με προσδιορισμούς, άλλοι απευθύνονται στον εαυτό μας και άλλοι προς τρίτους. Μία διαδικασία αναπόφευκτη όταν έχουμε να κάνουμε με λέξεις και πράγματα.
Ένα δικαίωμα όμως όπως αυτό, φαίνεται πως εξαρτάται άμεσα με τα πλέγματα δύναμης τα οποία επιτρέπουν σε κάποιους να αυτοπροσδιορίζονται, με την ίδια ευκολία που το απαγορεύουν σε άλλους.


4 σχόλια:

  1. άρεσεν μου πολλά τούτον το άρθρο φίλε μου, γιατί έκαμα τες τζι εγώ τούτες τες σκέψεις, όι τόσο για το Μακεδονία/Σκόπια, εν η αλήθκεια είμαι λλίον εκτός που το θέμαν, αλλά το ΛΑΟΣ, πραγματικά ξενίζει, νομίζω εν ξέρω κανέναν που να το λαλεί Λαός, τζαι τούτο λαλεί πολλά, ότι ο λαός αρνείται να το πει έτσι. ο αυτοπροσδιορισμός στο τέλος της ημέρας έννεν ποττέ εκτός πλαισίου, για ούλλους, άτομα, ομάδες, οργανώσεις

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Γράφοντας το κειμενάκι αυτό μου δημιουργήθηκε και ο συνειρμός της "αυτοδιάθεσης". Ακόμη πιο σχετική μου φαίνεται αυτή.
    Τη χρησιμοποίησαν σε όλο τον 20ο αι., μάλιστα είναι και διεθνώς αναγνωρισμένη αρχή, αλλά πόσο ρευστή είναι στην πράξη ανάλογα με τα μεγαλύτερα συμφέροντα...
    Σκέψου το κυπριακό που λόγω καταγωγής το κατέχεις περισσότερο από τα παραπάνω παραδείγματα.
    Δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών αναγνωρισμένο διεθνώς.
    Όμως για ποιά αυτοδιάθεση μιλάμε;
    Των "κυπρίων";
    Των ελληνοκυπρίων;
    Των τουρκοκυπρίων;
    Αλήθεια πόσες φορές έχουν γίνει διπλωματικά κρυφτούλια γύρω από αυτές τις μορφές αυτοδιάθεσης;

    Και ακόμη πιο ξεκάθαρο παράδειγμα νομίζω πως είναι η Γιάλτα, όταν οι μεγάλες δυνάμεις που μεγαλόστομα διακήρυτταν την αρχή της αυτοδιάθεσης, μοίραζαν την ίδια στιγμή τις ζώνες επιρροής σαν τραπουλόχαρτα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ο αυτοπροσδιορισμός ως φώνημα δεν συνδέθηκε τυχαία ή αφηρημένα με την έννοια "αυτοπροσδιορισμός".

    Ο αυτοπροσδιορισμός πιστεύω είναι όχι το δικαίωμα αλλά η τάση του ατόμου να βάζει την προσωπικότητα του σε διάφορα καλούπια που το πεπερασμένο μυαλό μας τα έχει τόοοσο ανάγκη...
    Το πρόβλημα είναι ότι ο αυτοπροσδιορισμός δεν μπορεί αν είναι αντικειμενικός.
    Το Λάος λένε οι θυασώτες του Λαός πρέπει να τονίζεται στην λήγουσα όμως ο Λαικός ορθόδοξος συναγερμός δεν γίνεται Λάικος ορθόδοξος συναγερμός αν δεχτούμε την λογική του Λάος στην παραλήγουσα.
    Μιας έννοιας που τυγχάνει να είναι αυτοπροσδιορισμός ολόκληρης της κοινωνίας είτε το θέλουν οι αυτοπροσδιοριζόμενοι είτε όχι.

    Υπό αυτή την έννοια δεν μπορούμε να δεχτούμε την διττή χρήση μιας έννοιας σε διαφορετικό περιεχόμενο συζήτησης/διαλόγου/κτλ από την οποία έχει προκαθοριστεί από το κοινωνικό σύνολο που την χρησιμοποιεί. Το παράλογο είναι ότι ο αυτοπροσδιορισμός δεν μπορεί παρά να είναι αφηρημένος ακόμα και αν βρίσκουμε ψεγάδια "ορθής χρήσης" του.

    Οι δε "Μακεδόνες" μπορούν πολλή εύκολα να απαντήσουν στους Μακεδόνες ότι ούτε και εκείνοι μπορούν να αυτοπροσδιορίζονται ως Μακεδόνες γιατί ο βαθμός αντικειμενικότητας (της χρήσης του προσδιορισμού) είναι αρκετά μικρός ακόμα και την περίπτωσή τους έστω και αν είναι μικρότερος των "Μακεδόνων" με βάση ιστορικά κριτίρια. Επειτα μην ξεχνάμε και τους τρίτους "Μακεδόνες" τους Βούλγαρους...
    Το πρόβλημα και πάλι είναι ότι ένας αυτοπροσδιορισμός δεν μπορεί να έχει διττή χρήση. Όμως από μόνος του δίνει τη δυνατότητα στον καθένα να αυτοπροσδιορίζεται ως θέλει ακόμα και αν έρχεται σε αντίθεση με τον αυτοπροσδιορισμό άλλου ατόμου.
    Είναι το κλασικό πλέον παράδειγμα του αριστερού Κύπριου, του αριστερού Έλληνα και του αριστερού Κινέζου.

    Καταλήγοντας είναι ανώφελο να αναλύουμε τους αυτοπροσδιουρισμούς τρίτων προσπαθώντας να βρούμε στοιχεία ορθής χρήσης ενός αυτοπροσδιορισμού.
    Όμως από την άλλη είναι πολλή ενδιαφέρον να ασχολείται κανείς με αυτούς.
    Αμφιβάλω αν ο Σούτσος θα συμφωνούσε με το δικό μου "Σούτσος". Πιθανόν να μου κατέθετε μύνηση εαν ζούσε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. "Ο αυτοπροσδιορισμός πιστεύω είναι όχι το δικαίωμα αλλά η τάση του ατόμου να βάζει την προσωπικότητα του σε διάφορα καλούπια που το πεπερασμένο μυαλό μας τα έχει τόοοσο ανάγκη..."

    Πολύ σημαντικό αυτό. Αλλά πάλι δεν είναι μέσα στη φύση του ανθρώπου να χρησιμοποιεί προσδιορισμούς για τον εαυτό του και τα πράγματα γύρω του; Θέλω να πω μέρος της γραμματικής του.
    Το θέμα είναι εάν περιχαρακώνεσαι γύρω από αυτό τον ορισμό ή εάν τον χρησιμοποιείς ως αφετηρία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

ΔΗΜΟΦΙΛΕΣΤΕΡΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ